تئوری انتخاب

گذشته هیچ گاه نمی تواند در زمان حال مزاحمت ایجاد کند، مگر این که ما 《انتخاب》 کنیم آن را در همه شرایط با خود حمل کنیم.
...

بسیاری از ما با پیروی از باور "ما می دانیم چه چیزی برای فرزندمان خوب است"، به پاداش و تنبیه متوسل می شویم تا آن ها را وادار کنیم کاری را انجام دهند که به نظر ما درست است. می توانیم این کار را تا آن جایی ادامه دهیم که نه تنها در مجبور کردنشان به انجام کاری که می خواهیم، توفیقی به دست نیاوریم بلکه رابطه خودمان با آنان را نیز تخریب کنیم. حتا اگر فرزندانمان موفق شوند و به جایی برسند که فکر می کنیم خوب و درست است، چون آن ها را به انجام کاری مجبور کرده ایم که مطابق میل ما بوده است و نه خودشان، این احتمال وجود دارد نزدیکی و صمیمیتی که خواهان آنیم را از دست بدهیم. البته برخی والدین می گویند اگر فرزندانشان در مسیری حرکت کنند که آن ها می خواهند، نبودن نزدیکی و صمیمیت اهمیت چندانی ندارد. این باور را هرگز قبول ندارم. عدم توفیق و ناتوانی در سهیم شدن موفقیت، نه برای والدین رضایت بخش است و نه برای فرزندان.
...

بسیاری از کودکانی که با آنان بدرفتاری شده یا مورد غفلت و سهل انگاری واقع شده اند، نمی توانند تصویر والدین خشن و سهل انگار خود را از دنیای مطلوب خود بیرون کنند. چون غالباً در دوران کودکی با آن ها بدرفتاری شده یا مورد غفلت و سهل انگاری قرار گرفته اند، از این رو بسیار ضعیف و هراسان تر از آنند که بجز تحمل درد و رنج کار دیگری بکنند. بسیاری از آن ها وقتی بزرگ تر می شوند و از رابطه نامطلوب با پدر و مادر فاصله می گیرند، آن قدر بی اعتمادند که هرگز باور نمی کنند در چارچوب روابط انسانی می توان به خشنودی دست یافت.

...

 انسان ها به دو شیوه از یکدیگر جدا می شوند و فاصله می گیرند: مقاومت یا کناره گیری؛ به بیانی دیگر "جنگ" یا "گریز". افراد برای پیشگیری از جنگ یا گریز، که سرآغاز پایان یافتن هر نوع رابطه ای است، هر زمانی که با مشکلی روبرو می شوند باید از خود بپرسند: "اگر الان این حرف را بزنم یا این کار را بکنم، به هم نزدیک تر می شویم یا دورتر؟" با طرح این پرسش برای خود، دیگر برای کنترل کردن دیگری به سرزنش، انتقاد، شکایت، غرغر و تحقیر متوسل نمی شوند.
...

اگر صبح از خواب بیدار شدید و احساس کردید ناخشنود و ناراحتید، مطمئن باشید یک یا چند نیاز از نیازهای پنجگانه شما در حد مورد نظرتان ارضا نشده است. برای مثال وقتی صبح با حالت سرماخوردگی بیدار شوید، درد ناشی از آن به شما می گوید که نیازتان به بقا و زنده ماندن از سوی یک عامل عفونی تهدید می شود. وقتی صبح با احساس تنهایی بیدار می شوید در واقع نیازتان به عشق و احساس تعلق ارضا نشده است...
هنگامی که نیازهای خود را بشناسید، معمولاً می توانید تشخیص دهید وقتی احساس ناخشنودی و ناراحتی دارید کدام نیازها ارضا نشده و وقتی احساس خوب و خشنودی می کنید کدام نیازها ارضا شده است.
...

قبل از آن که بتوانیم انتخاب های خوبی بکنیم، باید دلیل انتخاب های بد خود را بفهمیم.
...

 وقتی در روابط خود با یک ناکامی بزرگ روبرو می شویم، نمی دانیم برای کاهش ناکامی چه کار کنیم. از این رو در حافظه خود دنبال رفتارهایی می گردیم که در گذشته تا حدودی ما را آرام می کرده است. تقریباً در تمام موارد فوراً افسردگی کردن را پیدا می کنیم، چرا که این رفتار آشنایی است که از کودکی آموخته ایم.
اما افسرده کردن خود، رفتار موثری نیست بلکه باعث آزردگی و زمین گیر شدن ما می شود. با وجود این، افسردگی به سه دلیل هنوز بیش از چیزهای دیگر ما را آرام می کند:
نخست این که افسردگی کردن و تمام رفتارهای نشانه ای دیگر، مانند آرتروز، باعث بازداری خشم شدید می شود که در صورت رها شدن اوضاع را بدتر خواهد کرد.
دوم این که این رفتارها دربردارنده نوعی درخواست جدی برای کمک است و در موارد بسیاری مشاوره خوب می تواند موثر و مفید واقع شود.
سوم این که این رفتارها باعث می شود به سراغ کارهایی که می ترسیم در آن شکست بخوریم نرویم.
افسرده کردن یا مریض کردن خود آسان تر از پیدا کردن یک کار جدید یا ایجاد رابطه ای جدید است، به ویژه اگر تجربه طرد شدن و چشیدن طعم تلخ طردشدگی را نیز داشته باشیم، که اکثر ما کم و بیش چنین تجربه هایی داشته ایم.
اگر چه افسرده کردن خود تا حدودی به ما احساس کنترل می دهد ولی هزینه سنگینی به نام احساس فلاکت و بدبختی در پی دارد.
...

 باور ندارم پرداختن به گذشته به امید یافتن چیزی که به مشکل کنونی ربط داشته است مفید و موثر است. با این تفکر معمول روان پزشکی که از بدبختی ها و مصیبت های گذشته می توان آموخت مخالفم. وقتی به گذشته می پردازید تنها کاری که انجام می دهید تجدید دیدار با بدبختی هاست. یک بار سفر و دیدار بدبختی برای بیش تر مردم کافی و بلکه زیاد هم هست. هر چه بیش تر در گذشته سیر نمایند، بیش تر از رویارویی با روابط ناخشنود کنونی که همواره مشکل اصلی هستند اجتناب می کنند.
...

آدم های ناکام مانده بسیاری وجود دارند که در محیط های شغلی که همه چیز زورگویانه و تحمیلی است، و متاسفانه چنین محیط های شغلی در جامعه ما عادی تلقی می شود، فرصتی برای برآورده کردن نیاز به قدرت (یکی از پنج نیاز اساسی) خود ندارند. لذا این افراد به دنبال آن هستند تا چیزی را که در جای دیگری نمی توانند به دست آورند در زندگی مشترک به دست آورند. اگر هر دو نیاز شدیدی به قدرت داشته باشند، زندگی مشترک آن ها سرنوشت شومی خواهد داشت.
داشتن شغلی که در آن از مقداری قدرت و اختیار برخوردار بوده و همچنین با مدیر یا رئیسی سروکار داشته باشید که زورگویی و اجبار نکند می تواند برای ازدواج شما بسیار مفید باشد.
بسیار ضروری است قبل از ازدواج مشخص کنیم میزان نیاز به قدرت در هر یک از زوجین تا چه حد شدید است. پس از ازدواج ممکن است برای این کار خیلی دیر شده باشد.
...

وقتی می خواهیم انتخاب رفتارهای دردناک مثل افسردگی را متوقف کنیم سه گزینه داریم:
۱. تغییر خواسته ها؛
۲. تغییر اعمالی که انجام می دهیم؛
۳. تغییر هر دو.
...

دنیا مملو از آدم های تنها، ناکام، عصبانی و ناخشنودی است که نمی توانند به هیچ آدم خشنود و شادمانی نزدیک و با او صمیمی شوند. عمده ترین مهارت های اجتماعی آنان نیز شکایت، سرزنش و انتقاد است که به سختی می توان با چنین مهارت هایی با دیگران کنار آمد.

...

به جای این که به دیگری بگویید چه می خواهید، بگویید حاضرید چه بپردازید و چه کاری برای دیگری انجام دهید. ما فقط می توانیم رفتار خود را کنترل کنیم، از این رو فقط درباره کارهایی که مایلید انجام دهید حرف بزنید و نه درباره کارهایی که از طرف مقابل انتظار دارید انجام دهد.
تا وقتی محور بحث، دادن است و نه گرفتن، شانس زیادی برای حل مشکلات عشق و احساس تعلق وجود خواهد داشت.
...

 شیوه ای که ما با دیگران ارتباط برقرار می کنیم یا چیزی که شخصیت نامیده می شود تا حدودی در ژن های ما نوشته شده است. آنچه شخصیت های ما را از یکدیگر متفاوت می سازد، تفاوت در شدت نیازهای اساسی یا ژنتیک ماست. برخی از ما نیاز شدیدی به عشق و احساس تعلق داریم و برخی دیگر نیاز شدید به قدرت و آزادی.
شدت هر نیاز در بدو تولد تعیین می شود و در طول زندگی تغییر نمی کند.
...

در دنیای تئوری انتخاب به جای به کارگیری سوال تصنعی و پیش پاافتاده "حالت چطوره؟" از یکدیگر می پرسیم: "امروز می خواهی چه کار کنی؟"
در واقع به جای سوال درباره احساس منفعل که معمولاً افراد را به دادن جواب های تصنعی وامی دارد، از سوالات مبتنی بر انجام عمل فعال استفاده می کنیم.
...

 افسرده یا مضطرب بودن، یک رفتار منفعل است یعنی چیزی بر ما عارض شده و ما قربانی آن ها هستیم و هیچ گونه کنترلی هم بر آن نداریم. استفاده از اسم و صفت باعث می شوند این توجیه را بپذیریم که نمی توانیم برای خودمان کاری کنیم.
همراهی افعال با نوعی زمان انتخاب فعل، بلافاصله شما را به ایده اساسی تئوری انتخاب ارتباط می دهد و توانایی آن را دارید که به انتخاب های بهتری نیز دست بزنید. اگر عمل شما نتیجه انتخاب خود شماست، پس شما مسئول آن هستید. وقتی برای توصیف رفتار، از افعال استفاده می کنید دیگر قربانی بیماری روانی محسوب نمی شوید. شما از انتخاب های خود بهره می برید یا قربانی انتخاب های بد خود می شوید. در این شرایط شما دیگر مثل آنفولانزا یا مسمومیت غذایی به بیماری مبتلا نمی شوید. دنیای تئوری انتخاب دنیای جدی و مسئولانه است و شما نمی توانید با بازی های زبانی و واژه پردازی از زیر بار مسئولیت کارهایی که انجام می دهید شانه خالی کنید.
استفاده رایج از اسامی و صفات برای توصیف افسردگی و دیگر بیماری های روانی، بسیاری از مردم را از فکر کردن در این خصوص که به جای رنج بردن و تحمل درد، کار دیگری هم می توانند انجام دهند بازداشته است. درک این که تقریبا همیشه برای انجام انتخاب های بهتر آزاد هستید، و این که احساس بدبختی و ناراحتی خود را انتخاب می کنید، باعث ایجاد خوش بینی می شود. این آگاهی جدید در واقع نوعی بازنگری در تعریف آزادی و اختیار شخصی است. این باور که موقعیت نومیدکننده است و شما نمی توانید هیچ کاری بکنید باعث این همه ناراحتی شده و می شود.
...

برای حفظ و ادامه هر نوع عشقی، اعم از جنسی یا غیره، نیازمند عامل دوستی هستیم.
برای آزمون این که آیا عشق می تواند پایدار بماند یا نه از خود بپرسید: "با کسی که فکر می کنم عاشقش هستم یا رابطه جنسی را با او شروع کرده ام چقدر وجه مشترک دارم؟" به طور ویژه از خود بپرسید: "اگر از لحاظ هورمونی مجذوبش نمی شدم، آیا او همان کسی است که می توانم از دوستی با او لذت ببرم؟" اگر پاسخ منفی است، شانس موفقیت عشق شما کم است. هورمون ها ما را به هم جذب می کنند ولی نمی توانند ما را با هم نگه دارند.
...

برای دستیابی به یک رابطه خوب، اکثر ما حاضریم رنج زیادی تحمل کنیم، چرا که اهمیت رابطه برای ما بیش از رنج بردن است. برای ایجاد، نگهداری و بهبود رابطه ها، حاضریم خود را درگیر کارهای ناخوشایند طولانی مدت کنیم، چرا که معتقدیم در نهایت به آدم هایی که به آن ها احتیاج داریم نزدیک تر می شویم و احساس بهتری خواهیم داشت. گاهی نیز بدون ضمانت برخورداری از یک رابطه بهتر، اکثر ما حاضریم لذت و خوش گذرانی خود را به تاخیر بیندازیم یا درد و رنجی را تحمل کنیم فقط به این امید که با ایجاد این رابطه، در آینده احساس بهتر و رنج کم تری را تجربه کنیم.

...

ده اصل بنیادین تئوری انتخاب:

1. تنها فردی که می توانیم رفتارش را کنترل کنیم، خودمان هستیم.

2. تمام آنچه می توانیم از دیگران دریافت کنیم و به دیگران بدهیم «اطلاعات» است. این که با اطلاعات چگونه برخورد کنیم انتخاب خود ما یا دیگران است.

3. تمام مشکلات روان شناختی طولانی مدت، از مشکلات رابطه ای سرچشمه می گیرند. علت ناخشنودی و عدم رضایت ما همواره به شیوه برخورد ما با یک رابطه مهم در زندگیمان که مطابق خواسته مان نیست، مربوط می شود.

4. همیشه آن رابطه مشکل دار، بخشی از زندگی کنونی ماست.

5. وقایع دردناکی که در گذشته بر ما رفته است؛ اگر چه بر آنچه امروز هستیم تاثیری شگرف داشته، ولی بازنگری و مرور این گذشته دردناک، بر آنچه امروز لازم است انجام دهیم، یعنی بهبود بخشیدن به رابطه مهم کنونیمان، اثر ناچیزی دارد و کمکی به ما نمی کند.

6. پنج نیاز ژنتیکی ما را هدایت می کنند که عبارتند از: نیاز به بقا و زنده ماندن، نیاز به عشق و احساس تعلق، نیاز به قدرت، نیاز به آزادی، نیاز به تفریح.

7. می توانیم نیازهایمان را فقط از طرق تصویر یا تصاویری که در دنیای مطلوب/کیفی خود داریم ارضا کنیم. ما همیشه مهم ترین چیزها را وارد دنیای مطلوب/کیفی خود می کنیم.

8. تمام آنچه از تولد تا مرگ از ما سر می زند «رفتار» است. تمام رفتارهای ما یک رفتار کلی است که از چهار مولفه به هم پیوسته عمل، فکر، احساس و فیزیولوژی تشکیل شده است.

9. تمام رفتارهای کلی معمولا با فعل، آن هم به صورت مصدر یا اسم مصدر بیان و مولفه ای که در هنگام بروز رفتار بیش تر قابل تشخیص است نامگذاری می شوند. برای مثال به جای استفاده از عبارت من افسرده هستم یا من افسرده شده ام، درست آن است که بگوییم: من افسردگی را انتخاب کرده ام یا من افسردگی می کنم.

10. تمام رفتارهای کلی، انتخابی هستند اما ما فقط بر مولفه های عمل و فکر به طور مستقیم و بر مولفه های احساس و فیزیولوژی به طور غیرمستقیم کنترل داریم، یعنی با انتخاب شیوه عمل و فکرمان و به واسطه آن ها احساسات و فیزیولوژی خود را نیز می توانیم کنترل کنیم. البته تغییر دادن افکار و اعمالمان کار آسانی نیست ولی تنها کاری است که می توانیم بکنیم.

...

عنوان:تئوری انتخاب

نویسنده:ویلیام گلسر

مترجم:علی صاحبی

ناشر:سایه سخن

سال نشر:چاپ اول 1390- چاپ نهم 1395

شمارگان: 3000 نسخه

شماره صفحه: 608 ص.

موضوع:روان شناسی

قیمت: 310000 ریال