باد به هر سو که بخواهد می وزد؛ می توان آن را حس کرد، اما نمی توان گفت از کجا آمده و به کجا می رود.
…
شاید شرط عقل این باشد که آدم هیچ چیز نپرسد. اما من عاقل نیستم، هیچ وقت هم نبوده ام. عنصر وجود من کوارتز نیست، بلکه جیوه است، ماده ای بی ثبات، سیال و تب دار، نقره درخشانی که حرکت دائمی برایش مقدر شده و همواره در بی نظمی است.
شاید خدا آنقدرها هم مهربان نباشد و یا شاید مهربان اما کمی سر به هوا باشد؛ شاید یک روز حالش خوش نبوده و در همان روز شیطان را آفریده است، شیطان را و مرگ را.
...
پدرم به قدری خودش را کامل می دانست که نمی توانست حتی یک درصد هم تصور کند که من ممکن است چیزی کمتر از فتوکپی او بشوم. او نهایت بود و من باید مشابه آن نهایت می بودم. این تناقض وحشتناکی است. بشر بیش از هر چیز از تفاوت ها وحشت دارد. با این وجود مدام فرزندانی به دنیا می آورد که به قدرت روزگار همیشه متفاوت اند. به این ترتیب انسان زندگی را به کام خویش زهر می کند.
...
دیگر دریافته بودم که در خانه ما بمبی کار گذاشته شده که هنوز منفجر نشده است و در زیر ذرات بی شمار مدفون است. آن ذرات حرفهای ناگفته بودند. غبارِ قابل انفجار خشک و خنک بود و مکانیزمش طوری بود که مانند ساعت منظم کار می کرد. هسته واقعی خانه ما همان بمب بود، چیزی که آن روز ما را به هم پیوند می داد و شاید روزی منفجرمان می کرد.
...
مادرم گفت: نور خورشید مثل طلا می ماند. و بی درنگ پرسید: والتر، تو خوشبختی؟
در جوابش گفتم: هنوز به این مزخرفات اعتقاد داری؟ خوشبختی اصلا وجود ندارد.
...
تخم شبدر هشتاد سال خاصیت حیاتی اش را حفظ می کند؛ پیشامدهای زندگی نیز همین طورند؛ حتی اگر آنها را زیر نقاب بی‌تفاوتی بپوشانیم، اگر بخواهیم با دمیدن فوتی به دوردست ها روانه شان کنیم، باز هم همان جا ثابت می مانند. بذرهایی هستند که دیر یا زود می رویند.
...
در دکه ای واقع در یکی از محله های قدیمی شهر، کتاب شعری پیدا کردم. اشعار هولدرلین بود. تا آن هنگام بجز شعرهای کسل کننده ای که بالاجبار در مدرسه خوانده بودیم، هیچ شعری نخوانده بودم. اما باز کردن آن کتاب برایم هیجانی مطلق بود.
در آن کتاب چیزهایی وجود داشت که من هم تجربه کرده بودم، چیزهایی مثل دلتنگی، درد، پاییز، احساس ناپایداری چیزها. یکباره حس کردم دیگر تنها نیستم. میان ایمان و بی ایمانی حد وسطی هم وجود داشت، رخنه ای که چشم های ناآرام در آن سکنی می گزیدند.
حقیقت وجود داشت، در چنگم بود. دیگران هم اگر چشمهایشان را می گشودند می توانستند آن را در اختیار داشته باشند. آن جملات از لحظه ای که متولد شدم در انتظارم بودند.
…
برای آدم های حساس غالبا اتفاق عجیبی می افتد: هر چه بزرگتر می شوند ظالمتر می شوند. جسم قوانین خاص خودش را دارد و این هم جزئی از قوانین جسم است. وقتی چیزی قدرت و توانایی جسم را تحلیل می برد، پادتن ها بلافاصله دست به کار می شوند.
...
شعر و دیوانگی مانند دو روی یک برگ اند. یکی روزنه هایی دارد و به بالا، سمت خورشید، نظر دارد و دیگری به سمت پایین دی اکسید کربن پس می دهد.
…
آندره آ گفت:
- چه کسی می داند، شاید آن بالا کلاه بزرگی باشد و اسم همه ما داخل آن، مثل بخت آزمایی یا بازی دبلنا. بعد یک روز قرعه به نام والتر یا آندره آ می افتد؛ آن وقت باید به این دنیا بیایی و خانه و پدر و مادرت را ببینی. خودت هم می دانی که با آنها خوشبخت نمی شوی، اما راه چاره ای برای خلاصی از این سرنوشت نداری.
من اضافه کردم:
- اگر کلاهی وجود داشته باشد، یک کلاه دیوانه است؛ یا دیوانه است یا کور. چون همه را به جایی می فرستد که نباید بفرستد.
...
اصلا چرا حقیقتش را نگویم؟ من به کسانی که عقیده مشخصی در زندگی داشتند حسادت می کردم، کسانی که چتر به دست به دنیا می آیند. باران، برف و تگرگ می بارد و این آدم ها همواره در امان اند. حتی وقتی هوا آفتابی است باز هم چترشان را ول نمی کنند.
...
کلمات به خودی خود آزاردهنده نیستند بلکه تزویری که پشت آنهاست آزاردهنده است.
...
دیگر برایم کاملا روشن بود که بخش عمده بدبختی انسان به نادرستی راهش بستگی دارد. اگر هنگام راه رفتن کفش آدم خیلی تنگ یا گشاد باشد، پس از طی چند کیلومتر، زمین و زمان را به باد فحش و ناسزا می گیرد. اما آنچه از درکش عاجز بودم این بود که چرا آدم ها از همان اول کفشی مناسب پایشان نمی کنند.
...
- این همان چیزی است که همیشه از آن غفلت می شود.
- چی؟
- زیبایی.
دوست دارم در یک علفزار بمیرم و پیکرم پوشیده از چیز سفیدی مثل برف یا گل رُز باشد.
...
هیچ کس دوست ندارد با تنهایی مطلق و وحشتناک ِ زندگی بشر رو در رو شود. برای پنهان کردن این تنهایی، انسان از لحظه تولد تا دَم مرگ در تب و تاب است.
...
حساسیت بیش از اندازه برگه عبور نیست، بلکه یک دام است. چندان زود متوجه این قضیه نمی شوی. سال های اول همه به خاطر آن تحسینت می کنند و مدتی بعد به یک معضل تبدیل می شود. بتدریج اطرافیانت می فهمند که حساسیت به جای موهبت یک نکبت است. دنیا پر است از گرگها، کفتارها و ضربات آرنج. تو خرگوشی نرم و نازک هستی و هیچ شانسی برای پیشروی نداری. از این رو در یک چشم به هم زدن همه چیز عوض می شود. از آنجا که همانند سایرین نیستی، تنها با خشم و آزارشان مواجه می شوی. از این کشتار عظیم خرگوشها، تنها آنهایی زنده می مانند که بتوانند یک کار استثنایی انجام بدهند. سایرین همگی با داس عادی بودن درو می شوند.
...
دو راه برای خارج شدن از حد متوسط وجود دارد: یکی هنر و دیگری عمل. این دو به هم وابسته اند اما عمل از هنر برتر است.
...
بودن در کنار کتابها مثل قرار گرفتن در یک میدان مغناطیسی بود. وقتی صفحه اول را باز می کردم، انگار به دنیای دیگری پا گذاشته ام. دیگر خودم نبودم بلکه گویی یک حیوان وحشی شده بودم، یا یک کاوشگر سنگهای قیمتی. گرسنه بودم، طلا و الماس می خواستم. غالبا پیشروی ام در میان صفحات کتاب مثل گذر از دل صحرا بود؛ تنها شن بود و نور خیره کننده خورشید. می رفتم و می رفتم بی آنکه چیزی پیدا کنم. گویی واژه ها رسوب لاشه یا سنگ بودند؛ جلو راهم را می گرفتند و اجازه نمی دادند به درونشان نفوذ کنم. اما بعد ناگهان هنگامی که تقریبا ناامید شده بودم، معجزه ای به وقوع می پیوست: من و صفحه کتاب همچون تار واحدی می شدیم که در یک آلت موسیقی به ارتعاش در می آید. آن گاه دیگر زمان و مکان را از یاد می بردم و حتی اگر کتابخانه آتش هم می گرفت متوجه نمی شدم. دیگر تنها نبودم؛ پرنس میشکن و دُن کیشوت، کاپیتان اُچپ و پرنس آندره ی همراهم بودند؛ مارلو ، راسکولنیکف و دیوید کاپرفیلد همگی آنجا بودند...
...
جلو یک درخت پر ابهت ایستادم. از خودم پرسیدم: "چند وقت است که به یک درخت نگاه نکرده ای؟" و تماشایش کردم و دیگر هیچ نگفتم
...
- از چه حرف می زدید؟
-از ادبیات...
-انگار هنوز متوجه نشده اید که دوره ادبیات دیگر به سر رسیده. بعد از موزیل دیگر هیچ کس نتوانسته یک کتاب واقعی بنویسد.
-اشتباه می کنی. این پسر یک کتاب خیلی قشنگ نوشته.
-شاید فقط از خودش حرف زده، از ناکامی هایش، درست نمی گویم؟
آهسته جواب دادم:
-خُب، به نوعی بله.
- می بینی که امروز ادبیات به چه چیز تبدیل شده؟! به خودزندگینامه های تاثرانگیز.
...
برایش از صف طولانی کامیونهای پر از حیوان که از مرز می گذشتند حکایت کردم و اینکه چگونه آنها را به کشتارگاه می بردند. از آن فریادهایی که هیچ کس نمی شنید و آن نگاه هایی که برای هیچ کس قابل تحمل نبود.
-من در کنار آن فریادها بزرگ شده ام، در کنار آن چشم های خیره، می فهمی؟ ما همگی، با همان معصومیت، سوار بر آن کامیونها هستیم. همه چیز مثل یک نمایش کمدی است؛ می خندیدم و می رقصیم و وانمود می کنیم که با هوشیم. اما پشت صحنه کامیونی آماده است. دیده نمی شود اما هست؛ تزئینات صحنه و پرده ها پنهانش کرده اند. کامیون با موتورهای روشن در انتظار ماست... همواره آماده حرکت. تنها مسیر موجود هم، مسیرِ از اصطبل به کشتارگاه است.
...
گویا اصلی وجود دارد که به موجب آن یک چیز بسیار کوچک و غیرقابل رویت، مثل یک ارتعاش، می تواند ساختمان های عظیم را منهدم کند. برای مثال، اگر تعدادی سرباز در آنِ واحد پای بر زمین بکوبند، ظرف مدت کمتر از یک ثانیه می توانند پلی را ویران سازند. این اصل تنها برای پلها و طاقها نیست، بلکه چیزهای بی شمار دیگری را نیز شامل می شود و حتی در مورد قلب آدم ها و سدهای مرتفعی که برای حفاظت از آنها ایجاد می شود نیز صدق می کند.
...
دشمنی درونم بود که نمی توانستم چهره اش را ببینم. بی آنکه اسمش را بدانم، خواسته هایش را اجابت کرده بودم. هر روز به من می گفت: "این کار را بکن، آن کار را بکن." و من اطاعت می کردم. مقصودش از تمام این دستورات فقط به نابودی کشاندن من بود.
"خدایا چرا گذاشتی این اتفاقها بیفتد؟"
این حرف را زدم و بلافاصله شرمنده شدم. شرافت درونی ام هنوز از بین نرفته بود. خوب می دانستم که خدا مسبب آن وقایع نیست بلکه خودم مسئول آنم، یعنی دشمن ناشناس درونم که از او دستور می گرفتم.
...
احساس می کردم باغبانی هستم که خرابکارها شبانه گلخانه اش را ویران کرده اند. همه جا پر بود از قلوه سنگ، خرده شیشه، گلدان ِ واژگون شده و شکسته و گیاهان کنده شده. مشکل می شد تصور کرد که قبلا در آن میانه گلهایی روییده باشند.
شاید هم از وجودشان باخبر بودم، و خود من بودم که روزگاری دور بذرشان را پاشیده بودم. اکنون باید آستینها را بالا می زدم، پس مانده ها را جمع می کردم، گلدانها را دوباره پر می کردم، به زمین کود و آب می دادم. بعد با شکیبایی منتظر می ماندم به امید اینکه "خورشید" زود بدمد.
+++
عنوان:جان جهان
نویسنده:سوزانا تامارو
مترجم:هاله ناظمی
ناشر:هرمس
سال نشر:چاپ اول 1389 چاپ دوم 1389
شمارگان: 1500 نسخه
شماره صفحه: 321 ص.
موضوع:داستان های ایتالیایی—قرن 20 م.
قیمت: 48000 ریال