هنر شفاف اندیشیدن

شناگران حرفه ای به این خاطر که با شدت تمرین می کنند بدن های شان زیبا نمی شود، بلکه به خاطر اندام مناسب شان است که شناگران خوبی می شوند. فرم کلی بدن آن ها یکی از عوامل انتخاب شان است، نه نتیجه فعالیت های ورزشی شان. به همین ترتیب، مدل های زن در تبلیغات لوازم آرایشی شرکت می کنند و به همین خاطر خیلی دیگر از خانم ها گمان می کنند به دلیل استفاده از این است که آن ها زیبا شده اند. اما این لوازم آرایش نیست که آن ها را شبیه مدل ها کرده. خیلی ساده است: مدل ها جذاب به دنیا می آیند و تنها به همین دلیل است که از آن ها در تبلیغات لوازم آرایش استفاده می شود. در مورد شناگرها هم همین قضیه صدق می کند؛ زیبایی یک عامل انتخاب است، نه نتیجه آن.
...
داستان ها موجودات نامفهومی هستند‌. آن ها حقیقت را مخدوش ولی ساده تر می کنند و جزئیاتی را که به کار نمی آید دور می اندازند. ولی ظاهرا ما نمی توانیم بدون آن زندگی کنیم. چرایی آن نامشخص است، اما بخش واضحش این است که مردم پیش از این که تفکر علمی را یاد بگیرند، از داستان ها برای توضیح دنیا استفاده می کنند. به همین خاطر افسانه ها از فلسفه ها قدیمی ترند.
...
اگر پنجاه میلیون نفر چیز احمقانه ای بگویند، آن چیز کماکان احمقانه است.
...

دو داستان از رمان نویس انگلیسی، ای‌. ام. فورستر نقل می کنیم‌ کدام یک را بهتر به خاطر خواهی سپرد؟ الف) پادشاه مُرد، ملکه هم مُرد. ب) پادشاه مُرد، ملکه هم دق کرد و مُرد.
بیشتر مردم داستان دوم را بهتر به خاطر خواهند سپرد، چون در آن فقط توالی مرگ ها مطرح نیست، بلکه از نظر احساسی به هم وصل می شوند. داستان الف تنها یک گزارش واقعی است، اما داستان ب در خود "معنا" دارد. طبق نظریه اطلاعات، اصولا به خاطر سپردن داستان اول باید ساده تر باشد: کوتاه تر است. اما مغز ما این گونه کار نمی کند.
شرکت های تبلیغاتی نیز از این موضوع استفاده می کنند. به جای این که به مزایای محصول خود بپردازند، یک داستان درباره آن می سازند.
...
خاطراتت را بنویس. پیش بینی های خودت را یادداشت کن، آن هم درباره تغییرات سیاسی، شغل خودت، وزنت، بازار بورس و ... سپس گاهی یادداشت های خودت را با وقایع بیرونی مقایسه کن. از این که چه پیشگوی ضعیفی هستی، شگفت زده خواهی شد. مطالعه تاریخ را هم فراموش نکن. منظورم پس نگری ها و نظریه های انباشته شده در کتاب های درسی نیست؛ تاریخ شفاهی یا اسناد تاریخی یک دوره خاص را بخوان. اگر نمی توانی بدون اخبار زندگی کنی، روزنامه هایی از پنج، ده یا بیست سال پیش را پیدا کن و مطالعه کن. آن گاه درک بهتری از غیرقابل پیش بینی بودن جهان پیدا خواهی کرد.
...
به عقیده چارلی مانگر، یکی از بهترین سرمایه گذاران جهان، دو نوع دانش وجود دارد. اول، دانش واقعی. آن را در مردمی می بینیم که زمان و تلاش فراوانی را برای فهم یک موضوع صرف کرده اند. نوع دوم، دانش شوفر نامیده می شود، دانش افرادی که فقط وانمود می کنند بلدند. آن ها شاید صدا یا موی خوبی داشته باشند، اما دانشی که از آن حمایت می کنند مال خودشان نیست. آن ها طوطی وار کلمات را شیوا به زبان می آورند، طوری که انگار از روی نوشته می خوانند.
متاسفانه تمایز قایل شدن بین دانش واقعی و دانش شوفر بیش از پیش سخت شده.
...
باید بدانی چه چیزهایی را می فهمی و چه چیزهایی را نمی فهمی... باید استعدادهایت را کشف کنی. اگر وارد یک بازی بشوی که بقیه استعدادش را دارند و تو نداری، بازنده خواهی شد. این از تمام پیش بینی هایی که می توانی انجام بدهی به یقین نزدیک تر است. باید کشف کنی کجاها برتری داری. باید در حوزه دایره توانایی ات وارد بازی شوی.
...
انتخاب های بیشتر منجر به تصمیم گیری های ضعیف تر می شوند. اگر از افراد جوان بپرسید شریک زندگی شان باید چه خصوصیاتی داشته باشد، پشت سر هم معیارهای معمولی را نام می برند؛ هوش، اخلاق خوب، صمیمیت، توانایی گوش کردن، شوخ طبعی و جذابیت های فیزیکی. اما آیا واقعا وقتی کسی را انتخاب می کنند همه این معیارها را در نظر می گیرند؟ در گذشته، مرد جوانی در دهکده ای نه چندان بزرگ می توانست از بین حدود بیست دختر همسن و همکلاسش زوجش را انتخاب کند. او خانواده های شان را می شناخت و آن ها هم او را می شناختند و در نتیجه تصمیم بر اساس خصوصیات شناخته شده گرفته می شد. امروزه، در عصر قرار ملاقات های آن لاین، میلیون ها شریک بالقوه در دسترس مان است. ثابت شده استرس ناشی از تنوع سرسام آور انتخاب به قدری زیاد است که مغز آقایان برای تصمیم گیری فقط یک معیار را در نظر می گیرد؛ جذابیت فیزیکی. عواقب این فرایندِ انتخاب را هم تا الان می دانی، شاید حتا از روی تجربه شخصی ات.
...

در نهایت، انتخاب های زیاد منجر به نارضایتی می شود. چگونه می توانی مطمئن باشی از بین دویست گزینه ای که احاطه و سردرگمت کرده اند گزینه درست را انتخاب می کنی؟ پاسخ این است: نمی توانی. هر چه گزینه های بیشتری داشته باشی، نامطمئن خواهی بود و متعقابش ناراضی.
خب، چه می توانی بکنی؟ قبل از آن که پیشنهادهای موجود را بررسی کنی، به دقت فکر کن چه می خواهی. معیارهایت را بنویس و کاملا به آن ها پای بند باش. همچنین درک کن که هرگز نمی توانی تصمیم کاملی بگیری. با توجه به سیلاب احتمالات، داشتن چنین هدفی نوعی کمال گرایی غیرمنطقی محسوب می شود. در عوض، یاد بگیر یک تصمیم "خوب" را دوست داشته باشی. بله، حتا در مورد شریک زندگی.
...
ما در جمع کردن اشیا بسیار ماهرتریم تا در دور ریختن آن ها. این پدیده نه تنها این مسئله را که چرا ما خانه خود را با اثاثیه به دردنخور پر می کنیم توجیه می کند، بلکه نشان می دهد چرا عاشقان تمبر، ساعت و قطعات هنری به سختی حاضرند از آن ها جدا شوند.
...
اگر خودت را در میان یک گروه نزدیک و همعقیده یافتی، باید آن چه را در ذهنت می گذرد بیان کنی، حتا اگر گروه به آن علاقه ای نشان ندهد. فرضیات ضمنی را زیر سوال ببر، حتا اگر این کار باعث شود از آسایش دور باشی. اگر رهبری یک گروه را بر عهده داری، یک نفر را به عنوان "مخالف" منصوب کن. او احتمالا محبوب ترین فرد گروه نخواهد بود، اما شاید مهم ترین عضو باشد.
...
مارک یک مرد لاغراندام اهل آلمان است که عینک به چشم می زند و دوست دارد کارهای موتزارت را گوش بدهد. کدام یک محتمل تر است؟ این که مارک الف) یک راننده کامیون باشد یا ب) استاد ادبیات در فرانکفورت باشد. بیشتر افراد روی ب شرط می بندند، که اشتباه است. در آلمان تعداد راننده های کامیون ده هزار برابر ِ تعداد استادان ادبیات است. به همین خاطر، بسیار محتمل تر است مارک راننده کامیون باشد. پس چه اتفاقی افتاد؟
آن توضیحات با جزئیات ما را فریب داد که حقایق آماری را نادیده بگیریم. دانشمندان به این خطا غفلت از نرخ پایه می گویند، یعنی نادیده گرفتن سطوح توزیعی اساسی؛ یکی از متداول ترین خطاها در استدلال. تقریبا تمام روزنامه نگاران، اقتصاددانان و سیاستمداران دایماً اسیر این خطا می شوند.
...
تفکر استقرایی می تواند نتایج مخربی در پی داشته باشد. با وجود این، نمی توانیم با نبودن آن کنار بیاییم. اطمینان داریم وقتی سوار هواپیما می شویم، قوانین آیرودینامیک همچنان معتبرند. تصور می کنیم در خیابان به صورت تصادفی کسی به ما حمله نمی کند. انتظار داریم فردا هم قلب مان هنوز بتپد. این ها نقاط اتکایی هستند که بدون آن ها قادر به زندگی نیستیم. اما باید یادمان باشد که قطعیت ها موقتی اند. همان طور که بنجامین فرانکلین گفته " هیچ چیز قطعی نیست، مگر مرگ و مالیات."
...
عجیب نیست بیش از این که برای چیزهایی که به دست می آوریم ارزش قایل باشیم، از چیزهایی که از دست می دهیم وحشت داریم. از دست دادن صد دلار بر خوشی تو بیشتر اثر دارد تا به دست آوردن یک صد دلاری. در واقع، اثبات شده که از نظر عاطفی، از دست دادن یک چیز دو برابر "سنگین تر" از به دست آوردن همان چیز است. دانشمندان اجتماعی به این پدیده نفرت از زیان می گویند.
...
اگر می خواهی کسی را در مورد موضوعی متقاعد کنی، بر مزایای آن تمرکز نکن، بلکه سعی کن به او نشان بدهی چگونه می تواند از مضرات آن رها شود. وحشت ِ از دست دادن یک چیز عامل انگیزشی ِ موثرتری نسبت به امکان به دست آوردن همان چیز با ارزش مشابه است.
...
تازگی ها خواندم اگر کتاب های زیادی در خانه دانش آموزان باشد، آن ها در مدرسه نمره های بهتری کسب می کنند. این مطالعه بی شک باعث دلگرمی کتاب فروش ها می شود، اما این یک مثال از علیت نادرست است. حقیقت ساده این است که والدین تحصیل کرده بیشتر از تحصیل نکرده ها تمایل دارند برای درس خواندن فرزندان شان ارزش قایل شوند. به علاوه، والدین تحصیل کرده معمولا کتاب های بیشتری در خانه دارند. به طور خلاصه، یک نسخه خاک خورده از کتاب جنگ و صلح به تنهایی نمی تواند بر نمره کسی تاثیر بگذارد. آن چه مهم است سطح تحصیلات والدین و همچنین ژن آن هاست.
...

ادوارد لی ثورندایک، روانشناس، نزدیک به صد سال پیش، اثر هاله ای را کشف کرد. این طور که یک ویژگی منفرد (مثل زیبایی، موقعیت اجتماعی یا سن) برداشتی مثبت یا منفی ایجاد می کند که تمام چیزهای دیگر را تحت الشعاع قرار می دهد. زیبایی بهترین مثال مطالعه شده است. پژوهش های فراوانی نشان داده اند که ما به طور ناخودآگاه افراد خوش سیما را دوست داشتنی، راستگو و باهوش در نظر می گیریم. افراد جذاب تر همچنین در زندگی حرفه ای خود راحت ترند. این اثر را در مدارس هم می توان پیدا کرد، جایی که معلم ها ناخودآگاه به دانش آموزانی که ظاهر بهتری دارند نمره های بیشتری می دهند.
اثر هاله ای برای تبلیغات هم ابزار مناسبی شده است. فقط به تعداد افراد مشهوری که در تبلیغات تلویزیونی، بیلبوردها و مجله ها به ما لبخند می زنند نگاه کنید. این دقیقا بخش حیله گرانه ی اثر هاله ای است: این اثر در سطح ناخودآگاه فعالیت می کند تنها چیزی که برای ورود نیاز دارد چهره ای جذاب، شیوه ی زندگی رویایی و در آخر، خودِ محصول است.
...

در شرایط جدید یا متزلزل احساس ناچاری می کنیم که باید کاری کنیم، هر کاری. بعد از انجام کار، احساس بهتری داریم، حتا اگر با این عمل سریع یا بیش از حد اوضاع را بدتر کرده باشیم. پس وقتی شرایط نامشخص است، عقب بایست تا این که تمام گزینه هایت را ارزیابی کنی، هر چند ممکن است این کار با تحسین مواجه نشود. " تمام مشکلات بشر ریشه در ناتوانی او در آرام و تنها نشستن در یک اتاق دارد." این را بلر پاسکال هنگام مطالعه در خانه اش نوشته است.
...
این توصیه ها را که از نظر علمی نیز تایید شده اند به کار ببر تا تصمیمات بهتر و هوشمندانه تری بگیری؛ ۱) از چیزهای منفی که نمی توانی به آن ها عادت کنی اجتناب کن، مثل سر و صدا و استرس مزمن. ۲) از چیزهای مادی مثل ماشین، خانه، برنده شدن در لاتاری، پاداش ها و جوایز، انتظار شادی کوتاه مدت داشته باش. ۳) تا حد ممکن وقت آزاد و مستقل برای خودت در نظر بگیر، چون آثار مثبت طولانی مدت معمولا از آن چه پیوسته انجامش می دهی نشئت می گیرند. علایقت را دنبال کن، حتا اگر مجبور باشی بخشی از درآمدت را صرف شان کنی. روی دوستی ها سرمایه گذاری کن.
...

حتما شنیده ای که می گویند "طوری زندگی کن انگار روز آخر عمرت است." این جمله دست کم سه بار در مجله های خانواده تکرار می شود. این جمله هوشمندانه تو را از آن چه هستی هوشمندتر نمی کند. تصور کن بخواهی از این جمله عینا پیروی کنی؛ دیگر دندان هایت را مسواک نمی زنی، موهایت را نمی شویی، خانه ات را تمیز نمی کنی، سر کار نمی روی، قبض ها را پرداخت نمی کنی و ... در زمانی کوتاه، ورشکسته، بیمار یا حتا پشت میله های زندان خواهی بود. با این حال، معنای این جمله ذاتا باشکوه است، چرا که بیانگر اشتیاق و میلی شدید برای لذت بردن از لحظات است. ما ارزش زیادی برای لذت بردن از لحظات قایل ایم، بسیار بیش از میزان قابل توجیه آن. " تا می توانی از هر روز خود لذت ببر و نگران فردا نباش" حقیقتاً شیوه هوشمندانه ای برای زندگی کردن نیست... "طوری زندگی کن انگار فقط یک روز دیگر زنده ای." فکر خوبی است، اما فقط یک بار در هفته.
...

وقتی رفتارت رو توجیه می کنی، با یک حس بردباری و سودمندی مواجهی. خیلی اهمیت ندارد بهانه ات خوب باشد یا نه. استفاده از یک توجیه ساده با "برای این که ..." کافی به نظر می رسد... هیچ وقت بدون "برای این که..." از خانه خارج نشو. همین عبارت کوچک و ساده چرخ های روابط انسانی را به چرخش در می آورد. بدون هیج محدودیتی از آن استفاده کن.
...
تصمیم گیری خسته کننده است. این را کسانی که برای سفرشان مدت ها در اینترنت درباره پروازها، هتل، رستوران، آب و هوا و ..‌ تحقیق می کنند، بهتر می فهمند. این مقایسه ها، ملاحظات و انتخاب ها ملال آور است. علم این مقوله را خستگی تصمیم گیری می نامد. خستگی تصمیم گیری خطرناک است؛ تو، به عنوان یک مصرف کننده در برابر پیغام های تبلیغاتی و خریدهای بدون برنامه ریزی آسیب پذیرتر می شوی. نیروی اراده مثل یک باطری است؛ بعد از مدتی تمام می شود و دوباره باید شارژ شود. چگونه این کار را انجام می دهی؟ با استراحتی دوباره، تمدد اعصاب و یا خوردن چیزی. قند خونِ پایین به سرعت قدرت اراده را تحت الشعاع قرار می دهد.
...
چگونه بیان کردن آینه ای از ذهن است. افکار واضح بیان را ساده تر می کنند، در حالی که افکار مبهم به شکل پُرگویی توخالی از آب در می آیند. مشکل آن جاست که در بسیاری موارد ما افکار شفافی نداریم. جهان پیچیده است و حتا برای درک بخش کوچکی از آن نیاز به کوشش ذهنی فراوان است. تا وقتی چنین تجربه ای در ما تجلی نیافته، بهتر است به توصیه مارک تواین توجه کنیم " اگر چیزی برای گفتن نداری، چیزی مگو."
...
تلاش برای جمع آوری اطلاعات را فراموش کن. تمام تلاشت را بکن با حداقل اطلاعات گلیمت را از آب بیرون بکشی‌ این به تو کمک می کند تصمیم های بهتری بگیری. اطلاعات اضافی ارزشی ندارد، چه آن ها را بدانی و چه ندانی. دانیل جی بورستین به درستی می گوید " بزرگ ترین مانع اکتشاف جهالت نیست، بلکه توهم اطلاعات است."
دفعه بعد که رقیبت را دیدی، نه از روی محبت بلکه با انبوهی از اطلاعات و تحلیل ها، او را از بین ببر! اگر دشمن داری، به او اطلاعات بده.
...

ما ناخودآگاه نظرات پیشین خود را طوری با نظرات کنونی خود مطابقت می دهیم که از پذیرش امکان خطاپذیر بودن خود پرهیز کنیم. این یک استراتژی هوشمندانه به نظر می رسد، زیرا فارغ از این که ما چه قدر اشخاص محکمی باشیم پذیرش اشتباهات از نظر احساسی برای مان دشوار است. اما این کار، عقلانی نیست. آیا هر بار که متوجه اشتباه خود می شویم نباید فریاد شادی سر بدهیم؟ هر چه باشد، چنین اعترافاتی باعث می شود دوباره چنین اشتباهی نکنیم و یک گام به جلو برداریم.
...
اهمال، تمایل به عقب انداختن کارهای ناخوشایند اما ضروری است. اهمال کردن کار ابلهانه ای است، چرا که هیچ پروژه ای قرار نیست به خودی خود کامل شود. ما می دانیم انجام یک کار سودمند است، پس چرا دایماً آن را به روز دیگری موکول می کنیم؟ به خاطر وجود بازه ی زمانی بین کاشت و برداشت. پُر کردن این فاصله نیازمند میزان زیادی قوای ذهنی است.
اراده مثل باتری است. اگر تحلیل برود، تلاش های آینده به شکست محکوم خواهند بود. اراده و خویشتن داری چیزی نیست که بیست و چهار ساعت در خدمت تو باشد. نیاز به ترمیم و بازسازی دارد. اما خبر خوب این است که برای به دست آوردن آن تمام کاری که نیاز دارید انجام بدهید، افزایش قند خون و استراحت است.
درست است که غذا خوردن مناسب و استراحت های کوتاه مهم اند، اما نکته ضروری بعدی به کار بردن یک سری فوت و فن است که تو را سرپا نگه می دارد. یکی از این کارها حذف کردن عوامل حواس پرتی است. اما موثرترین لِم کار تعیین ضرب الاجل است.
ضرب الاجل های شخصی تنها زمانی کاربرد دارند که فعالیت ها را گام به گام قسمت بندی کنیم و برای هر قسمت یک موعد به خصوص معین کنیم.
...
از بین تمام احساسات، حسادت احمقانه ترین شان است. چرا؟ چون تقریبا به آسانی می توان خاموشش کرد، برخلاف خشم، ناراحتی، یا ترس. بالزاک می نویسد " حسادت احمقانه ترین عادت بد است، چون حتا یک مزیت هم ندارد."
به طور خلاصه، حسادت خالصانه ترین نوع خودستایی است. علاوه بر این، وقت تلف کردن محض است.
چگونه حسادت را مهار کنی؟ اول از همه، خودت را با دیگران مقایسه نکن. دوم، دایره توانایی ات را پیدا کن و خودت آن را پُر کن. موقعیتی را برای خودت خلق کن که در آن بهترینی. مهم نیست حوزه مهارتت چه قدر کوچک باشد، مهم این است که پادشاه قلعه هستی.
"فقط به کسی حسادت کن که آرزو داری مثل او بشوی."
...

زلزله در سوماترا، سانحه هوایی در روسیه، مردی که سی سال دخترش را زیرزمین زندانی کرد، جدایی هایدی کلام از سیل، حقوق های بالا در بانک های آمریکا، حمله در پاکستان، استعفای رییس جمهور مالی، رکورد جدید جهانی در پرتاب وزنه‌.
آیا واقعا نیازی هست همه این چیزها را بدانی؟
ما به طرز اعجاب آوری بمباران اطلاعاتی می شویم، اما به طرز اعجاب آوری کم می دانیم. چرا؟ چون دو قرن پیش، قالب مسمومی از اطلاعات را تحت عنوان " اخبار" خلق کردیم. اخبار برای ذهن به مثابه قند است برای بدن: اشتهاآور، آسان هضم و در درازمدت بسیار مخرب.
دلایل زیادی برای دوری از اخبار وجود دارد. این جا به سه مورد عمده اش اشاره می کنیم. اول این که مغز ما به انواع اطلاعات واکنش های نامتناسبی نشان می دهد. اخبار جنجال برانگیز، غافلگیرکننده، مردم محور، پر سر و صدا و پر جزئیاتی که مدام در حال تغییر است. همگی ما را تحریک می کند، در حالی که اطلاعات خشک، پیچیده و فراوری نشده برای مان آرام بخش اند. تولیدکنندگان خبر از این موضوع به نفع خودشان بهره برداری می کنند. داستان های هیجان انگیز، تصاویر پرزرق و برق و حقایق جنجالی توجه مان را جلب می کند. یک لحظه شیوه کسب و کار آن ها را به خاطر بیاور، آگهی دهندگان، فضا می خرند و بنابراین بودجه اخبار را به شرطی تامین می کنند که تبلیغات شان دیده شود.
دوم این که اخبار نامربوط اند. در دوازده ماه گذشته، احتمالا حدود ده هزار خبر کوتاه به تو رسیده، شاید روزی سی خبر. با خودت صادق باش. یکی از آن ها را نام ببر، فقط یکی که بهت کمک کرده تصمیم بهتری بگیری- برای زندگی یا کار یا شغلت- و مقایسه اش کن با شرایطی که این خبر را نمی دانستی.
...
پاپ از میکل آنژ پرسید " راز نبوغت را بگو. چگونه مجسمه داوود، شاهکار تمام شاهکارها، را ساختی؟" جواب میکل آنژ این بود " ساده است. هر چیزی را که داوود نبود تراشیدم."
بیا صادق باشیم‌. ما به درستی نمی دانیم چه چیزی عامل موفقیت ماست. نمی توانیم به دقت بگوییم چه چیزی خوشحال مان می کند. ولی با قطعیت می توانیم بگوییم چه چیزی موفقیت و شادی ما را نابود می کند. این درک با وجود سادگی اش، بسیار اساسی است:
دانستن منفی (شناخت نبایدها) بسیار قدرتمندتر از دانستن مثبت (شناخت بایدها) است.
شفاف اندیشی و زیرکانه عمل کردن به معنای به کارگیری شیوه میکل آنژ است: بر داوود تمرکز نکن. به جای آن بر هر چیزی که داوود نیست تمرکز کن و آن را بتراش. در مورد ما: تمام خطاها را کنار بزن. در این صورت شفاف اندیشی ظاهر می شود.

***

عنوان:هنر شفاف اندیشیدن

نویسنده:رولف دوبلی

مترجم:عادل فردوسی پور، علی شهروز ستوده، بهزاد توکلی نیشابوری

ناشر:چشمه

سال نشر:چاپ اول 1394-چاپ بیست و یکم 1395

شمارگان: 1500 نسخه

شماره صفحه: 325 ص.

موضوع:استدلال / تصمیم گیری/ شناخت/ اشتباه ها

قیمت: 270000 ریال