اگر نویسنده یا مترجم بتواند نحو گفتار را تشخیص دهد و آن را در نوشته خود بیاورد، خواننده، به هنگام خواندن دیالوگ ها، مشکل چندانی در شکسته خواندن کلمات ندارد.
مثال: " برای ثبت نام، که در حکم رد شدن از هفت خوان رستم بود، باید به خیلی ها التماس می کردیم." این جمله، در زبان نوشتاری، یک توصیف معمولی است و هیچ اشکالی ندارد. اما اگر بخواهیم آن را شفاهی بیان کنیم، ناگزیر به تغییراتی در آنیم. منظور فقط تغییرات واژگانی، مثلاً تبدیل "ثبت نام" به " اسم نویسی" نیست، بلکه تغییرات نحوی است. نحو گفتار، برخلاف محو نوشتار، تحمل پذیرش عبارات یا جمله های معترضه توضیحی را ندارد. بنابراین، جمله بالا، به احتمال قوی، در گفتار به صورت زیر در می آید: " برای ثبت نام باید التماس خیلی ها را می کردیم؛ باید از هفت خوان رستم رد می شدیم." همان طور که مشاهده می شود، حرف اضافه "به" حذف شده، جای "التماس" و " خیلی ها" عوض شده و جمله معترضه (در حکم رد شدن از هفت خوان رستم بود) از شکم جمله اصلی خارج شده و بصورت جمله مستقل آمده است.
...
املای نامتعارف
فک، چقد، یه، امرو، نودون، نع، ظر، توئون، مث، وخ. این ها صورت شکسته واژه هایی است که ممکن است برخی از خوانندگان آن ها را در نوشته های گفت و گویی دیده باشند. به نظر من، هیچ یک از این واژه ها، با این هیئت، در حافظه بصری ما وجود ندارد، و، به همین علت، بعید است کسی بتواند، در نگاه اول، حتی با در نظر گرفتن بافت کلام، آن ها را تشخیص دهد. فکر، چقدر، یک، امروز، چند، ناودان، نه (با تاکید)، ظهر، تاوان، مثل و وقت صورت ناشکسته این کلمه هاست. واژه های عاب، خدنویص، عبرو، آطش و هرکط نیز همان آب، خودنویس، ابرو، آتش و حرکت اند. این املاها را می توان خواند، اما نه به راحتی. موضوع این است که ما، علاوه بر حافظه صوتی، حافظه تصویری از واژه ها داریم و اگر کسی این حافظه را دستکاری کند، در خواندن دچار مشکل می شویم. کسانی که صورت ظاهر واژه ها را، به قصد کمک به خواننده در خواندن، تغییر می دهند باید به این نکته واقف باشند.
...
هنگامی که می کوشیم خطی باستانی یا رمزی را در کتیبه ای کهن بازشناسیم، تحمل این شکنجه طبیعی است، اما در خواندن گفت و گوهای شخصیت های داستان تحمل ناپذیر است. زمانی که صرف می کنیم تا واژه ای دگرگون شده را بازشناسی کنیم لذت خواندن مطلب را کم می کند و گاه آزار دهنده می شود.
...
واژه های ران، لانه و میدان، چه در نوشتار و چه در گفتار، تعداد بخش هاشان تغییر نمی کند؛ بنابراین، نباید آن ها را به صورت رون، لونه و میدون نوشت. ران/ رون، لانه/ لونه و میدان/ میدون، از نظر تعدا بخش، فرقی با هم ندارند. اما واژه خندوانه با واژه های بالا فرق دارد. صورت نوشتاری این واژه دارای چهار بخش و صورت گفتاری آن دارای سه بخش است. بنابر مدلی که من در این نوشته عرضه کرده ام، این گونه واژه ها را در گفت و گوها باید شکسته نوشت. به این ترتیب، نوشتن واژه های هندونه و می خوام، و هر واژه دیگری که یک بخش از تلفظ خود را در نوشتار از دست بدهد، مجاز است. واژه می خواهم از سه بخش و واژه می خوام از دو بخش تشکیل شده است.
...
نحو گفتار
دستور زبان گفتار و نوشتار با هم فرق دارند. اگر این نکته در متن های گفت و گویی رعایت شود، خواننده به آسانی آن را گفتاری خواهد خواند، درست مانند زمانی که خودش حرف می زند. مسئله برخی از متن های گفت و گویی، از نظر شکسته خوانی، در درجه اول نحو نوشتاری آن هاست نه نبود واژه های شکسته. دو جمله زیر را در نظر بگیرید:
- اگر تا دو ساعت دیگر نیاید، راه می افتم می روم خانه اش.
این جمله را به آسانی می توان به صورت زیر خواند و حالت طبیعی گفت و گو را در آن احساس کرد.
-اگه تا دو ساعت دیگه نیاد، راه می افتم می رم خونش.
اما اگر جمله مذکور را به صورت زیر بنویسیم:
- چنانچه تاخیرش به دو ساعت بینجامد، به سوی منزلش عزیمت خواهم کرد.
...
فعل های فارسی را، از نظر شکسته نویسی، به دو گروه می توان تقسیم کرد. گروه اول فعل هایی است که تعداد هجاهای آن ها، غالباً در حالت مضارع، در نوشتار و گفتار متفاوت است، و گروه دوم آن هایی که تعداد هجاهاشان در این دو نمود زبانی (گفتار و نوشتار) ثابت می ماند.
فعل هایی مانند می روم، می آیم، می گویم، می شوم، بیایم، بینداز، همراه با بقیه صورت های صرفی آن ها ( می رود، می روی و ... ؛ بیایی، بیاید و ...)، که معمولاً سه هجایی یا بیشترند، در حالت گفتاری یک هجای خود را از دست می دهند. مثال:
می روم/ می رم
می آیم/ می آم
می گویم/ می گم
می شوم/ می شم
بیایم/ بیام
بینداز/ بنداز
صورت اصلی این فعل ها سه و شکل گفتاری آن ها دو هجا (بخش) دارد. این گونه فعل ها را می توان شکسته نوشت. البته در حالت ماضی، تعداد هجای آن ها تغییر نمی کند و نباید صورت شکسته به کار رود: رفتم، آمدم، ...
...
فعل هایی هستند که تعداد هجاهای آن ها در گفتار و نوشتار فرقی با هم ندارند. مثال:
-می خوابم، می خوابی، می خوابد، ...
-بخوابم، بخوابی، بخوابد، ...
-خوابیدم، خوبیدی، خوابید، ...
فعل های بالا، همچون مقوله قبلی، سه هجایی اند، اما در گفتار تعداد هجاهایشان تغییر نمی کند. به عبارت دیگر، فعل می خوابد، هنگامی که در گفتار به می خوابه تغییر می یابد، سه هجای خود را نگه می دارد. تبدیل می خوابدبه می خوابهدر خواندن برای خواننده مشکل نیست. فعل هایی چون خوردن، زدن، نوشتن، خواندن، گرفتن، فهمیدن و بسیاری دیگر از این مقوله اند. این فعل ها را نباید شکست، زیرا خواننده به آسانی در ضمن خواندن، گاه حتی بدون توجه، آن ها را شکسته می خواند. املای کامل این گونه فعل ها (می خورند، می خوابند) هیچ گونه مشکل تلفظی ندارد و شکستن شان جایز نیست.
ادامه دارد ...
***
عنوان:اصول شکسته نویسی( راهنمای شکستن واژه ها در گفت و گوهای داستان)
نویسنده:علی صلح جو
ناشر:نشر مرکز
سال نشر:چاپ اول 1391
شمارگان: 1100 نسخه
شماره صفحه: 63 ص.
موضوع:فن نگارش
قیمت: 58000 ریال